27 Ιουλ 2008
"Αγάπη μου είμαστε ένοχοι..."

στην άμμο επάνω την υγρή
νύχτα το πουλώ
και λέω στο κύμα:
κάντο γη.
Βότσαλα γυμνά
για να ’ρθει ο κόσμος διακοπές
κι ύστερα αρχινά
και βγάζει η θάλασσα σιωπές.
Αγάπη μου είμαστε ένοχοι
αγάπη μου
και λίγοι
κι η νύχτα η πανέμορφη
λεφτά ζητάει να φύγει.
Γόνατα βαριά
στη γέννα του άσπρου φεγγαριού
μέσα μου σκουριά
κι εκείνη η γεύση του σταριού.
Έναστρος γκρεμός
για να γκρεμίζεται η βραδιά
κι έγειρ’ ο λαιμός
σ’ ένα τραπέζι καρυδιάς.
Η Λίνα Νικολακοπούλου έγραψε τους στίχους στο «Κάστρο» του Σταμάτη Κραουνάκη, που τραγούδησε η Άλκηστις Πρωτοψάλτη στο δίσκο «Ανθρώπων έργα*» (1993).
Ανθρώπων έργα, πάθη, αισθήματα, ζητούμενα, αδιέξοδα. Ανθρώπων, φθορές, εξομολογήσεις, διαθέσεις, αναμνήσεις. Ανθρώπων ανάσες, αντοχές, αγωνίες. Με τη φωνή της Άλκηστης Πρωτοψάλτη να φτάνει σε ακραία και οριακά σημεία ερμηνείας των τραγουδιών του Σταμάτη Κραουνάκη και της Λίνας Νικολακοπούλου, που αναφέρει σχετικά:
«Στο “Ανθρώπων Έργα” καταθέτω ό,τι είναι η μοίρα που έχουμε ορίσει εμείς για μας, γιατί είναι ελάχιστα τα πράγματα που ξέρουμε και κάνουμε τη ζωή μας μαρτυρική, επειδή δεν ξέρουμε.
Όμως, συμφιλιώθηκα με την ιδέα ότι όσο δυνατοί κι αν είμαστε, είμαστε κι αδύναμοι όλοι μας στην προσπάθεια που κάνουμε».
*Τα έντεκα τραγούδια του δίσκου:
Δερβίσης
Ανθρώπων Έργα
Τα Λαϊκά
Κάστρο
Υπερωκεάνιο
Γάτος
Τα 2 Παλτά
Η Δουλειά
Το Σίδερο
Βράχος
Αράχνη
Ακούστε πως τραγούδησε ο Σταμάτης Κραουνάκης το "Κάστρο" στον "Ιανό"... Θα το βρείτε στο cd του "Πόσο σ' αγαπώ"... «Γι’ αυτό το “Κάστρο” έγιναν όλα», μου είχε πει πριν χρόνια... Ξέρει εκείνος...
26 Ιουλ 2008
Συνέντευξη της Κικής Δημουλά στη "Lifo"

Είχατε δηλώσει παλιά πως δεν θέλετε να σας αποκαλούν ποιήτρια γιατί σας ενοχλεί αυτό το «στραγάλι το ρ, μεταξύ του τ και του ι». Έχετε συμφιλιωθεί μαζί του; Το έχετε καταργήσει;
Αυτές είναι παλιές, τυχερές, παραχαϊδεμένες ενοχλήσεις… Τις εκτόπισε ένα απόλυτο θήτα, ογκόλιθος που ήρθε και σφήνωσε ανάμεσα σε όλα τα γράμματα, ανάμεσα σε όλες τις λέξεις και τραυματίζει επώδυνα την άρθρωση της ψυχραιμίας.
Είναι ο θάνατος. Θα ήταν πραγματικά μια πολυτελής εκκεντρικότητα να ξαναέδινα αυτή την απάντηση ή να έλεγα ότι με ενοχλεί η λέξη «ποιήτρια», αν και πραγματικά παραμένει ενοχλητικό να το βλέπω γραμμένο στους φακέλους που μου στέλνουν. Διότι σε ποιόν γνωστοποιεί ο αποστολέας ότι είμαι ποιήτρια; Σε μένα; Στον ταχυδρόμο; Είναι μεγάλη μου απορία αυτή. Το «ποιήτρια» είναι τόσο ανύπαρκτος τίτλος, δεν είναι καταχωρημένος πουθενά.
Ναι, παραμορφώνει λίγο. Από την άλλη λίγο ελευθερώνει, λίγο ενθαρρύνει να λέει κανείς πράγματα χωρίς να πολυντρέπεται. Βέβαια δεν τολμάει να κάνει πράγματα χωρίς να ντρέπεται, διότι δεν του το επιτρέπει ούτε το σώμα ούτε η ανταπόκριση απέναντι. Επιθυμίες βέβαια γεννιούνται, ούτε συζήτηση. Το σώμα από μέσα έχει μια μηχανή που είναι ζωντανή και που δεν θέλει να πεθάνει. Αυτό είναι βέβαιο, το σώμα δεν θέλει να πεθάνει. Ας μη μιλήσουμε για την ψυχή. Εγώ το σώμα γνωρίζω. Και νομίζω αυτό έχει γράψει και τα ποιήματα, αυτό προδίδει, αυτό έχει κάνει τους φόνους, αυτό αφοσιώνεται. Αυτό. Όλα τα κάνει το σώμα. Με λίγη βοήθεια αυτού που λέγεται νους… Ξέρετε, έχω βρει κάτι που με ενθουσιάζει και θα το λέω παντού και πάντα. Μπορώ να πω ό,τι θέλω, όσο τολμηρό ή αποτυχημένο και αν είναι. Πάντα όμως θα λέω στο τέλος «δεν πειράζει, μισή ντροπή δική μου, μισή του θανάτου». Αυτή είναι η απαλλαγή και η αθώωσή μου.
Υποπτεύομαι ότι αναπτύσσει κανείς, όχι συχνά, μια έκτακτη γενναιότητα, προκειμένου να επισπεύσει κάτι που πολύ φοβάται, ίσως για να απαλλαγεί το ταχύτερο δυνατόν απ’ αυτόν το φόβο. Το ανυπόφορο. Όπως είναι ο φόβος του θανάτου, που λέγαμε και νωρίτερα. Αφήστε. Θα το συζητήσω αυτό κάποτε, κατά μόνας με τον Γιώργο Χειμωνά. Άλλωστε υπάρχει από τη μεριά μου ένα ανεξόφλητο χρέος απέναντί του. Με ρωτάτε τι φοβάμαι εγώ. Μα τι άλλο; Ότι θα χάσω ένα γνώριμο, ένα συνεχώς ψευδόμενο και πολυαγαπηθέν. Τίποτα για χάρη ενός άλλου, άγνωστου και ειλικρινέστατου - φευ-. Τίποτα.
Δεν είχα καμία επαφή μαζί του. Ένα βράδυ βρισκόμουν σε ένα θέατρο. Καθόμουν, λίγο πριν αρχίσει η παράσταση, και ακούω από πίσω μια φωνή που μου λέει «σας έχω πει ποτέ πόσο σας εκτιμώ;». Γυρίζω και βλέπω τον Χειμωνά. Τρελάθηκα από τη χαρά μου. Τον ευχαρίστησα ψελλίζοντας. Το θυμάμαι αυτό πάντα. Και όταν βρισκόμουν σε κλονισμό από το μαστίγιο της δημοφιλίας, έλεγα ναι, αλλά ο Χειμωνάς τότε μου είχε πει αυτό… Αυτή ήταν η επαφή μας. Πρέπει να σας πω ότι πάντα ένας καλός λόγος με κάνει και ντρέπομαι.
Η δημοφιλία είναι λίγο αταίριαστος χαρακτηρισμός για τον ποιητή. Δεν είναι; Μια πολύ καλή τραγουδίστρια είναι δημοφιλής. Ένας πολύ καλός κωμικός είναι δημοφιλής. Για τον Ελύτη δεν είπαμε ποτέ ότι είναι ο δημοφιλής ποιητής, αν και είχε ευρύ κοινό και τεράστια αναγνώριση. Αλλά αυτή τη ρετσινιά του δημοφιλούς τη γλίτωσε. Όσο και αν είναι συγκινητικό να είναι κανείς δημοφιλής, δεν μπορώ να μην αναρωτιέμαι τι συμβαίνει με τον κόσμο που με αγαπάει ή που πλανάται πως με αγαπάει.
Ναι, μόνο που δεν ξέρω πόσο ορθόδοξο είναι το αποτέλεσμα. Ο ποιητής υποτίθεται ότι παρηγορεί τέρποντας μυστηριωδώς, έστω και μέσω της ζοφερότητας, και όχι χαϊδεύοντας. Παρηγορεί, κατεβάζοντάς σε ακόμη και σε μια κόλαση που τρέμεις, πείθοντάς σε όμως ότι τα θέμελιά της έχουν χτιστεί πάνω σε μιαν αόρατη πράσινη δρόσο πράσινης υποψίας η οποία αμυδρά δείχνει να είναι ίσως μακρινή απόγονος κάποιας ελπίδας… Ρώτησα πολλούς: Ωραία, διαβάσατε εμένα. Πήγατε μετά να βρείτε σε ένα βιβλιοπωλείο ποιος άλλος είναι που μπορεί επίσης να σας βοηθήσει, όπως λέτε ότι σας βοήθησα εγώ; Βεβαίως είναι πολύ σημαντικό να αγαπήσουν τα ποιήματά μου, αλλά μόνο αν επιδράσει αυτό. Αν οδηγήσει τον αναγνώστη παραπέρα. Δεν είμαι εγώ η ποίηση. Η ποίηση είναι όλοι, και οι κακοί και οι μέτριοι ποιητές. Δεν είμαι ιερεύς και άνθρωπος που ανακουφίζει τις πληγές. Εγώ δεν έχω καν ανακουφίσει τις δικές μου πληγές. Είναι για μένα ένα καρφί αυτή η δημοφιλία. Φυσικά με συγκινούν οι άνθρωποι και σκέφτομαι πόσο βασανισμένοι είναι, πόσο προβληματισμένοι και πόσο χωρίς επικοινωνία για να αρπάζονται από ένα βιβλίο.
Δεν υπάρχει καμία να ανάγκη να διαβάζει ο κόσμος ποίηση ή λογοτεχνία. Διαφωνώ με αυτό που λένε «είναι ανάγκη». Για ποιο λόγο; Ο κόσμος έχει βάσανα που δεν του τα λύνει κανένα ποίημα, παρά μόνο η ίδια η λύση των προβλημάτων του. Ας αφήσουμε πια την καλλιέργεια της ψυχής. Αν ξεκινάς να διαβάζεις ποίηση, τουλάχιστον μην το κάνεις λάθος. Είναι και αυτό μια κακή νοθεία… Είναι Ζίμενς (γελάμε).
Επειδή η ποίηση δεν έχει συγκεκριμένα και σταθερά χαρακτηριστικά πλαστογραφείται εύκολα, χωρίς να είναι συνειδητός πλαστογράφος ο ποιητής. Ούτε που το υποπτεύεται. Αυτό που γράφει τον ξεγελάει ότι είναι ποίηση. Βλέπετε η δολίως θολή μορφή της αφήνει ανοιχτά περιθώρια να τη διεκδικήσουν πολλές ομοιότητες. Eίναι ένας μεγάλος κίνδυνος αυτός. Ένας άλλος, όχι ασυνήθιστος, είναι το ευοίωνο ξεκίνημα ενός ποιητή να χάσει καθ’ οδόν τον καλό άνεμό του. Για χίλιους άγνωστους λόγους, για χίλιους αντίξοους παράγοντες. Ένας ίσως απ’ αυτούς να είναι ότι πολύ βιαστικά προεξοφλήθηκε ο ταχύς καλπασμός του προς την ωριμότητα. Κι εδώ είναι που χρειάζεται του ίδιου του ποιητή η μέχρι βασανισμού αμφιβολία για ό,τι πράττει, αφού κι αυτός το ξέρει ότι συχνά, εδώ μεν αστράφτει και μπουμπουνίζει, όμως αλλού, πολύ μακριά, βρέχει - ωφέλιμα. Τέλος, φυσικός κίνδυνος που ναι μεν σε αφανίζει αλλά τουλάχιστον δεν σε γελοιοποιεί είναι κάποια στιγμή να βάζεις το δάχτυλό σου στη βρύση και τίποτα, ούτε απόπιμα σταγόνας να μην κατεβαίνει πια.
Λάφυρα; Ένα σωρό ασπίδες - ήττες και πολλά ξίφη που τους έχει μείνει μόνο η λαβή, με ευκρινή τα αποτυπώματα της σκαλιστής οπισθοχώρησης. Φαίνεται ότι άνοιγα κάθε τόσο έναν πόλεμο εναντίον των αδυναμιών μου. Αλλά όχι για να τις υπερνικήσω. Όχι. Ήταν πιο πολύ ένας πόλεμος γνωριμίας μαζί τους. Και συμφιλιώσεως. Έλεγα: Ο κατασκευαστής μου -όποιος και αν είναι-, για να με πλάσει έτσι, ή ήθελε να κάνει ένα ρουσφέτι, να πουλήσει εξυπηρέτηση στο κυβερνών μας λάθος, ή με έπλασε όταν ακόμα ήταν πρωτοετής στο χάος. Τώρα, κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου μεταξύ της κατανοήσεως και του ακατανόητου, μόλις έπεφτε νεκρός δίπλα μου από αδέσποτη σφαίρα κάποιος σκιώδης συμπολεμιστής μου, η πρώτη μου δουλειά ήταν να ψάξω τις τσέπες του και αν έβρισκα κανένα μισοτελειωμένο ποίημα ή τίποτα άραφτους στίχους, έ, τα κούρσευα. Κι έτσι έγραψα αυτά τα, ένας Θεός ξέρει, πόσο δικά μου ποιήματα είναι, εξ ολοκλήρου. Πόσο εξ ολοκλήρου δικός του ποιητής είναι ο κάθε ποιητής; Σκέψεις αυτές που μας κουρσεύουν…
Ναι πιστεύω στο πεπρωμένο, το οποίο βέβαια ως ένα βαθμό το καθορίζει ο χαρακτήρας. Από τότε που θυμάμαι τη ζωή μου, όσες προσπάθειες και αν έκανα να ξεφύγω από αυτό που διαγραφόταν, ακόμη και αν λόξεψα για μια στιγμή, ξαναβρέθηκα αυτόματα σχεδόν στον ίδιο δρόμο Και ως σήμερα συμβαίνει αυτό. Είναι εντυπωσιακό και αν αυτό λέγεται αδυναμία χαρακτήρος δεν ξέρω, αλλά η αδυναμία χαρακτήρος είναι επίσης ένα πεπρωμένο. Αλλά νομίζω ότι είναι και πιο μακριά γραμμένο αυτό το πεπρωμένο, όχι μόνο μέσα μας.
Την κάνω κάθε μέρα… Κοιτάξτε: το πατρικό μου σπίτι είναι στην οδό Πυθίας. Ονειρευόμουνα πάντα πότε θα απομακρυνθώ απ’ τους γονείς μου, πότε θα φύγω από την οδό Πυθίας. Ο Άθως Δημουλάς βρέθηκε να ζει ένα τετράγωνο πιο κάτω από μένα. Οδός Πυθίας. Παντρεύτηκα, ζούσα στο σπίτι του Δημουλά, κοντά στους γονείς μου αλλά και στη μητέρα του Άθω. Δεν ξέφυγα από έναν κλοιό που με ενοχλούσε. Έζησα σε αυτό το σπίτι που δεν ήθελα να ζω και που έκανα προσπάθειες να φύγω και δεν τις πέτυχα. Και τώρα θα σας δώσω ένα παράδειγμα του ξεστρατήματος από το πεπρωμένο: Αφού πέρασαν τριάντα χρόνια στη οδό Πυθίας με τον Άθω Δημουλά, κάποια στιγμή κατέστη δυνατόν και να πειστώ και να τον πείσω να αλλάξουμε σπίτι. Και αγοράζω ένα σπίτι στην Αγία Παρασκευή. Δεν τον ήθελε εκείνος, εγώ μανιακή. Το φτιάχνω, κουβαλάμε κούτες με βιβλία, εγκαθίσταμαι και σε έξι μήνες φεύγω και ξαναγυρίζω στην οδό Πυθίας από την οποία πάντα ήθελα να φύγω.
Δική μου. Του είπα δεν αντέχω. Έζησα εκεί τα υπόλοιπα χρόνια, ώσπου εκείνος έπαψε να ζει. Έμεινα για λίγα χρόνια εκεί και η κόρη μου πάνω από εμένα, μετά η κόρη μου έφυγε και μου είπε, «Τώρα θα φύγεις από αυτό το σπίτι και θα πας εκεί που έμενα εγώ, ακριβώς δίπλα». Ενέδωσα. Μεταφέρθηκα μόλις τρία σπίτια πιο εκεί και αυτό μου ενέπνευσε τον τίτλο Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως… Αυτό βέβαια είναι ένα χονδροειδές παράδειγμα.
Βεβαίως υποβάλλει το άτομο σε παραιτήσεις. Σκέφτηκα ότι είναι πολύ επικίνδυνο να βγαίνουν τέτοια συμπεράσματα, τα οποία όμως διευκολύνουν το χτισμένο χαρακτήρα. Δηλαδή είτε τα βγάλω τα συμπεράσματα είτε όχι, ο χαρακτήρ μου έχει χαράξει το δρόμο του. Είναι πολύ αργά. Τουλάχιστον τώρα. Αν υπήρχε στη νεότητά μου κάποιος σύμβουλος που θα μπορούσε να με εκτρέψει… Αλλά δεν το πιστεύω, νομίζω ότι το κύτταρο είναι πάρα πολύ πείσμον.
Έχουμε έναν εξαίρετο σύμβουλο, σταθερό. Την πείρα μας. Εμένα ποτέ δεν με συμβούλεψε η πείρα μου. Ποτέ. Την απέκτησα, αλλά είναι σαν τα ευρήματα του μουσείου, πίσω από τη βιτρίνα. Τη βλέπεις, ξέρεις τι θα συμβεί, αλλά δεν το αποφεύγεις. Και στο κάτω κάτω της γραφής, το ζητούμενο είναι να γεύεσαι τα πράγματα, έτσι δεν είναι; Και να αποτυγχάνεις. Η πείρα πάει να σε προφυλάξει από αποτυχίες, δεν σε προφυλάσσει από επιτυχίες. Πώς να γίνει; Να ζήσει κανείς τόσο προσεκτικά ίνα τι; Να πεθάνει επιτυχημένος; Είναι φοβερό να πεθαίνεις επιτυχημένος (γελάει).
Ασκητισμός μπροστά σε τόσες ημίγυμνες, αποκαλυπτικές συνεντεύξεις; Ξέρετε πόσο αυτές αναστάτωσαν το καθεστώς του βαθύτερού μου ήθους; Ότι ξεσηκώθηκαν και τα πλέον καλογερίστικα μυστικά μου και ζητούν ίση μεταχείρηση, εγκοσμιότητα; Δίκιο έχουν βέβαια. Είναι ακίνητη, άδεια η ζωή τους κλεισμένη μέσα στον ασφυκτικό εσωτερικό μας κόσμο, όπως λέγεται. Θέλουν κι αυτά να αυτοβιογραφηθούν. Ισως κάτι που δεν ομολογείται είναι σαν να μην έζησε ποτέ. Αλήθεια, με θεωρείτε ακριβοθώρητης; Μα εδώ άλλαξα σχεδόν στυλ, σταδιοδρομία: Έγινα από δύσληπτη κάποτε, τώρα ολοφάνερη… Κι αυτό είναι κάτι, όπως φαίνεται, τα απορρίπτει η αποτίμηση, η υστεροφημία. Σου λέει: Εσύ παιδί μου δεν κάνεις για εδώ, είσαι δημοφιλής… Σας παρακαλώ άλλη φορά να μη μου τοποθετείτε τέτοια γκαζάκια, εκρηκτικές ερωτήσεις, γιατί τινάζονται πίδακες αιματηρών υπαινιγμών.
Έχει συμβεί και αυτό. Έγινε με μια συνομιλία μου που εμφανίστηκε πρόσφατα ως συνέντευξη σε έντυπο. Το πώς βρέθηκα και βρίσκομαι μπλεγμένη και πώς δεν αποφεύγω να εμπλακώ ενώ βλέπω τον κίνδυνο… Είναι αυτό που σας έλεγα πριν, ότι κάτι με σπρώχνει να πηγαίνω στα αγκάθια. Και δεν είναι καθόλου εύκολο μόλις δω τα δύσκολα να το βάλω στα πόδια.
Ο εχθρός του ποιητή; Όποιος ήταν πάντα για κάθε άνθρωπο: η άγνωστη αυριανή μέρα. Και η πυκνή συναναστροφή του με την ειδωλολάτρισσα έπαρση.
Το άμαχο ένστικτο. Από την άλλη βέβαια: «Και τώρα, τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους».
Τι εννοείτε; Μήπως ότι αθωώνω κάποιους με το να ισχυρίζονται ότι την τάδε ώρα διάβαζαν ποιήματά μου, ενώ στην πραγματικότητα σκότωναν την ώρα τους;
Θα αναρωτηθώ αν οι προηγούμενες εποχές ήταν στο σύνολό τους τόσο αγγελικά πλασμένες που να τους «άξιζε» η ποίηση. Κι αν ήταν, πόσο χρειάζεται άραγε η ποίηση τους αγγέλους; Όσο η ευτυχία στην ευτυχία και ο πλούτος στον πλούτο; Πιο σωστά, στη φτώχια δεν αξίζει ένα πλούσιο όνειρο; Αν λοιπόν η ποίηση, εκτός από μια παρήγορα περίπλοκη μορφή απόγνωσης που πιστεύω ότι είναι, παράλληλα είναι και μια ωφέλιμη μεταδόσιμη αξία, τότε, πολύ περισσότερο αξίζει να αφιερώνεται σε μια εποχή σαν τη δική μας, αν αυτή διέπεται μόνο από πληκτικούς πλήττοντες και εξαντλημένους δαίμονες. Κι αυτά βέβαια ισχύουν, αν δεν παρανόησα τον απόλυτο, αυστηρό Ουελμπέκ.
Δεν ξέρω. Ίσως κάτι που δεν ειπώθηκε ή κάτι που ειπώθηκε χωρίς να είμαι βεβαία ότι ήταν αφιερωμένο σε μένα ή ακόμα κάτι που πράγμα ξεκαθάρισε για μένα ειπώθηκε, «μα ωραία που φύσηξεν ο μπάτης και σβήστηκε η γραφή». Τι νομίζετε; Με κάτι τέτοια ωραία περαστικά, διερχόμενα φυσηματάκια γράφεται και σβήστηκε… η ζωή.
Επαληθεύεται ποτέ το διαφορετικό από ένα επόμενο διαφορετικό; Ευτυχώς όχι. Αν αυτό συνέβαινε, η ουτοπία θα πέθαινε από μαρασμό.
Από πού επιστρατεύεται «εισόδημα πικρίας»;
Από την προθυμία με την οποία φιλοξενώ ό,τι παλιό και καινούργιο περνάει με αργό βήμα έξω από τα ποιήματά μου. Από το λάθος μου να προεξοφλώ ό,τι είναι άστεγο. Μια εξαιρετικά συμφεροντολόγος στο βάθος καλοσύνη μου, πονοψυχιά τάχατες.
Μακάρι αυτό το τολμηρό ερώτημά σας να επενεργήσει ως διεγερτική συγκίνηση στη σιωπηλή βρύση και το στόμιο ν’ αρχίσει να στάζει…
Όλα τα βιβλία της Κικής Δημουλά κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ίκαρος.
24 Ιουλ 2008
"...εσύ θα τα φυλάς"

«Κοίτα πως έλαμπε η Καρέζη μέσα απ’ τα ασπρόμαυρα φιλιά…» έγραψε πριν από χρόνια η Λίνα Νικολακοπούλου στο «Video» του Κραουνάκη… Δίκιο δεν είχε; Πως έλαμπε; Πως λάμπει, θα πω… Ακόμα… Στο νυν και στο αεί του αισθήματος… «Στον ουρανό, στο σύννεφο και στο φεγγάρι»… Στην ολοζώντανη μνήμη μιας αθωότητας, που δεν είχε τίποτα φτιαχτό και τίποτα διαπραγματεύσιμο… Στο τώρα και στο πάντα του κρυφτού… Που δεν τελείωσε ακόμα… Έχει κι άλλο… Όπως ένα τραγούδι, που μόλις σταματήσει το ξαναπαίζεις απ’ την αρχή. Πάλι και πάλι… Όπως, ας πούμε, το τραγούδι του Σταμάτη Κραουνάκη…
«Τι παίζει τώρα
τι να παίξει τώρα
πράσινα μάτια
βράχνα φωνής
περνούν τα γράμματα
φεύγει η ώρα
Τζένη Τζένη
ακούει κανείς;»
Η Τζένη Καρέζη στις 27 Ιουλίου του 1992… Και η Αλίκη Βουγιουκλάκη τέσσερα χρόνια μετά, στις 23 Ιουλίου του 1996…
23 Ιουλ 2008
μα εμένα...

περπατούσα μια φορά
δίπλα στα δίχτυα ενός ψαρά.
Ο πατέρας μου είχε άστρα
και σιρίτια αστραφτερά
μα εμένα μου ’λειπε η χαρά.
Κι είχα μια θάλασσα στο νου
τ’ όνειρο χάλασα ποιανού.
Με τα πέδιλά μου τ’ άσπρα
που τους κόπηκε η κλωστή
βρήκα μιαν άσφαλτο ζεστή.
Μ’ ένα ανθό, μωρό στη γλάστρα
που απ’ τη γη είχε χωριστεί
γέλια και δάκρυα χιαστί.
Κι είχα μια θάλασσα για φως
μπας κι είναι ο έρωτας κρυφός.
Με τ’ άσπρα πέδιλα
πατάω τα βέβηλα
τ’ άγρια τ’ αγκάθια των καιρών.
Σε δρόμους άφατους
κι απ’ την αγκράφα τους
σκύβω και λύνω το παρόν.
Κι έχω μια θάλασσα για ευχή
λες κι είναι βότσαλο η ψυχή.
Ο Νίκος Αντύπας έγραψε τη μουσική, η Λίνα Νικολακοπούλου έπαιξε γοητευτικά με τις ρίμες («πέδιλα» - βέβηλα», «άφατους - αγκράφα τους»), εκθέτοντας ταυτόχρονα προσωπικά της βιώματα («ο πατέρας μου είχε άστρα και σιρίτια αστραφτερά, μα εμένα μου ’λειπε η χαρά») και η Χάρις Αλεξίου τραγούδησε έξοχα «Τα πέδιλα» στο «Δι’ ευχών» (1992).
Θυμάμαι...

κάποιο ωραίο καλοκαίρι
είχες τα μάτια που τα δένουν
άνεμοι άγριου πελάγου.
Δεν ήξερες από χαρά
είχες δεχτεί την ερημιά.
Γλάροι κι άγρια περιστέρια
αφροί σε κάποια ξέρα.
Θυμάμαι ένα άσπρο μεσημέρι
κάποιο ωραίο καλοκαίρι
είχες το σώμα κάποιας μοίρας
τη γεύση της αρμύρας.
Ήξερες μόνο να ζητάς
χωρίς να ξέρεις να πονάς.
Τζίτζικας που δεν τραγουδά
χορός χωρίς χαρά.
Θυμάμαι ένα άσπρο μεσημέρι
κάποιο ωραίο καλοκαίρι
είχες του έρωτα τα χείλη
σκληρό απαλό κοχύλι.
Η αγάπη σου της μιας στιγμής
ταξίδι άγονης γραμμής.
Ένας νερένιος θησαυρός
κομμένος χαρταετός.
Θυμάμαι ένα άσπρο μεσημέρι
κάποιο ωραίο καλοκαίρι
ζεστή η μέρα ξαπλωμένη
στα κύματα αφημένη.
Του εφήμερου η ομορφιά
κουράστηκε απ΄ την αντηλιά.
Κύλησες όνειρο της άμμου
μες απ’ τα δάχτυλά μου.
Η Αρλέτα θυμήθηκε «κάποιο ωραίο καλοκαίρι» και το ’κανε τραγούδι. Η ίδια έγραψε τη μουσική, τους στίχους και το ηχογράφησε το 1981 στο δίσκο της «Ένα καπέλο με τραγούδια».
19 Ιουλ 2008
Κι αυτό για τη Φλέρυ...

Γι’ αυτό η Φλέρυ ήταν η μόνη που θα μπορούσε να ψάλλει τα Λειτουργικά του Χατζιδάκι. Έξι ρεμπέτικα – λαϊκές ζωγραφιές, πέντε τραγούδια από τον «Καπετάν Μιχάλη» ως ερωτικός άνεμος, δυο μινιατούρες από την «Εποχή της Μελισσάνθης» - χαρακτικά ψυχής, η θανατερή «Πέτρα» από το «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» του Πιραντέλλο και το «Μαγικό χαλί» της Ανατολής από το «Τοπ Καπί».Κι αυτά τα Λειτουργικά τα έψαλε η Φλέρυ Νταντωνάκη στο σπίτι του Χατζιδάκι το 1970 στη Νέα Υόρκη. Αυτή είναι η ηχογράφηση που έχουμε. Πρόβες.Γι’ αυτό κι ο Χατζιδάκις γράφει στο εσώφυλλο του δίσκου: "Η Φλέρυ είναι ανεπανάληπτη και όταν δοκιμάζει. Δεν σκέφτεται το κοινό. Σκέφτεται τον απόλυτο έλεγχο της φωνής της. Και δίνεται ολόκληρη σε αυτό το κυνήγι της τελειότητας. Για μια ακριβή μουσική που πηγάζει τόσο από τα Ρεμπέτικα όσο και από τα δικά μου τραγούδια.Της είχα πει πως μια αληθινή τραγουδίστρια περιέχει την τεχνική τελειότητα της Σβάρτσκοπφ και την γήινη αμεσότητα της Νίνου και η Φλέρυ, στο ντοκουμέντο αυτό αποδεικνύει περίτρανα πως είναι μια αληθινή τραγουδίστρια".Σήμερα, δέκα χρόνια μετά την αναχώρηση της Φλέρυς για την αιωνιότητα, σκέπτομαι πόσο τραγική υπήρξε η προσωπική της διαδρομή. Ίσως, όμως, γι’ αυτό μας άφησε ψήγματα χρυσού, που όσο περνάει ο καιρός λάμπουν περισσότερο εντός μας, για να μας δείχνουν το μέτρο του αληθινού βίου σε καιρούς ψεύτικους και κάλπικους…
Από το εξαιρετικό blog του Παναγιώτη Ανδριόπουλου panagiotisandriopoulos.blogspot.com. Όχι ως ανταπόδοση στη δική του αφιέρωση, αλλά ως δικό μου αντίδωρο... Ως μια ακόμα συνοδοιπορία στη δική του ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΟΔΟ...
18 Ιουλ 2008
στις 18 Ιουλίου...
.jpg)
(Η Φλέρυ Νταντωνάκη, ψευδώνυμο της Ελευθερίας Παπαδαντωνάκη, είχε γεννηθεί το 1937…)
17 Ιουλ 2008
φωνή νεαρού αγγέλου...

Αλλά τίποτα δε γίνεται τυχαίο, κι αν δε γίνει στην ώρα του, έρχεται και σε βρίσκει ανύποπτα, την πιο κατάλληλη στιγμή…
Και μια μέρα ξεκινήσαμε ένα ολοήμερο μακρύ ταξίδι, καλοκαίρι γλυκό, ανάμεσα στα θεϊκά Πελοποννήσια βουνά.
Κάνω μια κάτω από τα πόδια μου -του συνοδηγού- να δω κάποια δισκάκια που ’χαμε πάρει μαζί μας συντροφιά [χωρίς εγώ ωστόσο να γνωρίζω την ταυτότητά τους…] και πέφτω πάλι πάνω της.
Καταλήξαμε να κάνουμε αυτό το υπέροχο μικρό ταξίδι με θέα πρωτόγνωρη και φωνή απίστευτη…
Και γύρισα στην Αθήνα, με λάφυρό μου τα cd αυτά, να τ’ ακούω, να ψάχνω στα δισκάδικα, να αντιγράφω όσα δεν κυκλοφορούσαν εκείνη την εποχή…
Κι η Φλέρυ απέκτησε τη δίκαια θέση της μέσα μου, έγινε κομμάτι από το υποσυνείδητό μου…
Κι από τότε, λάτρευα κάθε νέα ανατύπωση / επανέκδοση / συλλογή με την ανεπανάληπτη φωνή της. Και μου ’μεινε η παράξενη πετριά, να την ακούω πάντα στα διήμερά μου εκτός πόλης, σκοτάδια τα χαμηλά βουνά, ένα πρόχειρο αλκοόλ στο χέρι -ό,τι βρίσκεται- και τη φωνή της δυνατά στο μίνι στερεοφωνικό ν’ αντηχεί στη σκοτεινή ερημιά, χωρίς περιττές λέξεις παρέας, μόνο οι μουσικές κι η φωνή της να χαρίζουν το δικό τους φως σε μια ολόμαυρη νύχτα…
Η Φλέρυ Νταντωνάκη, η δική μου, και όλων Φλέρυ. Με την απόλυτα δοτική φωνή στις ερμηνείες, φωνή νεαρού αγγέλου πάντα, που δε σ’ αφήνει να καταλάβεις πόση λαχτάρα για χαρά ή πόσο πόνο κρύβει η χροιά της. Η απόλυτη. Μπροστά από την εποχή της, μπροστά κι απ’ τη δική μας.
Η φωνή που νίκησε για πάντα το χρόνο. Κι ας μην καταγράφηκε σε άπειρους δίσκους, θα μπορούσε να σε μαγέψει, σ’ ένα μόνο άκουσμα, ενός μονάχα τραγουδιού…
Υπερβολή; Γιατί όχι; Πόση ανώφελη έτσι κι αλλιώς υπερβολή κρύβει η κάθε μέρα μας για πράγματα στ’ αλήθεια ασήμαντα…
Ακριβή και μοναδική.
Και το λευκόχρυσο αστέρι της εκεί ψηλά, θα εξακολουθεί να μας φωτίζει με το ίδιο εκείνο φως, που έφερε ακόμα κι όταν περπατούσε ανάμεσά μας…
(Από το αγαπημένο blog του Γιάννη Φιλιππίδη filippidisyannis.blogspot.com)
16 Ιουλ 2008
Η "Μεγάλη Ερωτική"...

Έφυγε, έτσι όπως έζησε η Φλέρυ Νταντωνάκη. Σαν ξωτικό. Σαν αερικό. Σαν πνοή. Εγκόσμια, αλλά και απόκοσμη. Του αγγελικού, αλλά και του δαιμόνιου. Του απτού, αλλά και του άπιαστου. Του φωτός, αλλά και του σκότους. Του εδώ, αλλά και του επέκεινα. Του μύθου, αλλά και της προσωπικής βασάνου.
Φωνή ιδανική, ουράνια, αγγελική. Αξεπέραστη ερμηνεύτρια στα τραγούδια και στα έργα του Μάνου Χατζιδάκι. Μούσα του και ιέρεια. Πρωτόθρονη και, εν τέλει, αναντικατάστατη. Στο «Μεγάλο Ερωτικό». Στον «Κύκλο του C.N.S.». Στις «Γειτονιές του φεγγαριού». Στον «Καπετάν Μιχάλη». Στα «Λειτουργικά»…
Αναζητείστε τη Φλέρυ… Στο αφιέρωμα του περιοδικού «Οδός Πανός» (τεύχος Ιανουάριος – Φεβρουάριος 1999)… Και πιο πίσω, σε μια συνέντευξή της στο βιβλίο του Στάθη Τσαγκαρουσιάνου «Αντίο παλιέ κόσμε». Κι ακόμα, στο βιβλίο του Γιάννη Σπυρόπουλου Μπαχ για την «τρελή του φεγγαριού», στα πλαίσια της σειράς «Βίοι αγίων».
Αναζητείστε τη Φλέρυ… Στους δίσκους του Χατζιδάκι. Αλλά και σε δύο «πολύτιμες» δισκογραφικές εκδόσεις των τελευταίων χρόνων:
«Φλέρυ, τρελή του φεγγαριού», με το ηχητικό υλικό της βραβευμένης μικρού μήκους ταινίας του Αντώνη Μποσκοΐτη. Οι μαρτυρίες , ο λόγος, και τα τραγούδια των Βασίλη Γισδάκη, Εύας Κοταμανίδου, Μαρίζας Κωχ, Ηλία Λιούγκου, Νίκου Πιτλόγλου, και Γιάννη Μπαχ Σπυρόπουλου. Μοναδική στιγμή στο cd, η εξομολογητική συνέντευξη της Φλέρυς Νταντωνάκη στο Γιώργο Χρονά και η ερμηνεία της στο ισπανικό παραδοσιακό τραγούδι «Que Bonita».
Και στο συλλεκτικό cd από το αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, με τη Φλέρυ Νταντωνάκη («η αιώνια εφηβεία της φωνής») σε τραγούδια των Τζον Λένον, Μπομπ Ντίλαν, Λέοναρντ Κοέν, Χένρι Μαντσίνι, Τζορτζ Γκέρσουιν, Σταύρου Ξαρχάκου, Μάνου Λοΐζου κ.α.
15 Ιουλ 2008
"...τη μνήμη Κηρύκου και Ιουλίτης"
των αγίων Κηρύκου και Ιουλίτης
ένα θαύμα να καίει στους ουρανούς τ’ αλώνια
ιερείς και πουλιά να τραγουδούν το χαίρε…»
Οδυσσέας Ελύτης,
14 Ιουλ 2008
"είναι μπλε Ιουλίτας…"

Και η τελειότης η άκρα
συντελεσμένη σ’ έναν κήπο με υάκινθους
Οπού τους αφαιρέθηκεν ο μαρασμός για πάντα. Κάτι φαιό
Που μια σταξιά μονάχα λεμονιού αιθριάζει οπόταν
Βλέπεις κείνο που απ’ την αρχή εννοούσα με στοιχεία καθαρά
Να χαράζεται
Πάνω σε μπλε Ιουλίτας.»
Οδυσσέας Ελύτης. Από την ποιητική του συλλογή «Δυτικά της λύπης», 1995.
(Με αφορμή την αυριανή μνήμη των αγίων μαρτύρων Κηρύκου και Ιουλίττης...)
«Στου Διγενή τα κάστρα» (Η τρελή του φεγγαριού)

τις νύχτες του καλοκαιριού
του κάτω κόσμου τα τελώνια
με λεν τρελή του φεγγαριού.
Μα εγώ χρυσόβουλο κρατάω
από καιρούς βυζαντινούς
και τ’ άγρια βάθη που κοιτάω
δεν τα χωράει ανθρώπου νους.
Ψηλά στου Διγενή τα κάστρα
στον τάφο του νεκρού παλικαριού
τα νυχτοπούλια κάτω απ’ τ’ άστρα
με λεν τρελή του φεγγαριού.
«Στου Διγενή τα κάστρα»… περπάτησε με τη φωνή της και η Έλλη Πασπαλά. Η ηχογράφηση αυτή εντάχτηκε το 1986 στη «Ρωμαϊκή Αγορά», μια κασετίνα τριών δίσκων με 35 τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, από την περίοδο 1947 – 1985.
10 Ιουλ 2008
22ο Φεστιβάλ Υμηττού

10/07
9:00μ.μ.
ΣΥΝΑΥΛΙΑ
Μελίνα Τανάγρη
“Plaisir d’amour”, ένα αφιέρωμα στο γαλλικό τραγούδι
Οδοί Σινώπης & Αμασείας
ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
11/07
9:00μ.μ.
ΣΥΝΑΥΛΙΑ
Δρόμος
Τα μπουζούκια επιστρέφουν
Οδοί Ιονίων Νήσων & Καραολή Δημητρίου, (είσοδος 3ου Γυμνασίου - Λυκείου Υμηττού)
ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ
ΚΥΡΙΑΚΗ
13/07
9:00μ.μ.
ΣΥΝΑΥΛΙΑ
Γιώργης Χριστοδούλου & Jacques Casanova
Barcelona - Atenas: transmediterranean express
Οδοί Προκοπίου Ικονίου & Καλλιπόλεως
7 Ιουλ 2008
22ο Φεστιβάλ Υμηττού
07/07
9:00μ.μ.
ΣΥΝΑΥΛΙΑ
Εncardia
Ελληνόφωνα τραγούδια & χοροί από την Κάτω Ιταλία
Οδός Στρατονίκης (πεζόδρομος), πίσω από το Δημαρχείο Υμηττού
ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ
ΤΡΙΤΗ
08/07
9:00μ.μ.
ΣΥΝΑΥΛΙΑ
Σόνια Θεοδωρίδου
Αφιέρωμα στις Amalia Rodrigues, Edith Piaf, & Δανάη
Θέατρο Άλσους Πέτρου & Παύλου, πάνω από την πλατεία Υμηττού
ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ
ΤΕΤΑΡΤΗ
09/07
9:00μ.μ.
ΣΥΝΑΥΛΙΑ
Lamia Bedioui & Λεωνίδας Μαριδάκης
Οδοί Μαγνησίας & Σολομωνίδου