15 Ιουν 2008

Μαρία Κατσουνάκη, "Εις μνήμην..."

Η ειδησεογραφική αφορμή υπάρχει: σήμερα συμπληρώνονται 14 χρόνια από τον θάνατό του. Αλλά δεν έχει και πολύ σημασία. Για την ακρίβεια, καμία. Γιατί ανά πάσα στιγμή μπορούμε να απευθυνθούμε στον Μάνο Χατζιδάκι, να συγκινηθούμε, να αφαιρεθούμε, να αναπολήσουμε, να σιγομουρμουρίσουμε, να χαμογελάσουμε, να ανατρέξουμε σε κείμενα και μουσικές. Τι συνθέτει την απουσία του Μάνου Χατζιδάκι; Το ερώτημα δανείζομαι από μια σκέψη δική του: «Τώρα που ζω με τον εαυτό μου βαθιά κι απόλυτα, θέλω να μάθω ο ίδιος ποιος υπήρξα, τι σκέφτηκα, πώς έζησα και τι είναι αυτό που συνθέτει την μελλοντική μου απουσία». Το προηγούμενο Σάββατο η Γιώτα Συκκά έγραψε για τα σχέδια του «Σείριου» που εμπλουτίζουν το αρχείο της ελληνικής μουσικής και σχολίασε πυκνά και εμπεριστατωμένα «γιατί μας λείπει».
Επανέρχομαι. Με την απόσταση του ανθρώπου που δεν γνώρισε ποτέ από κοντά τον Μάνο Χατζιδάκι, αλλά νιώθει να σκοντάφτει πάνω σε έναν απενεργοποιημένο λυγμό κάθε φορά που ακούει ήχους ή διαβάζει φράσεις και κείμενα που τον αφορούν. «Ηταν εκείνος που τολμούσε, αμφισβητούσε, προκαλούσε, παρενέβαινε», είναι η συνήθης απάντηση στο κενό της απουσίας. Οχι «κενό» περιγραφικό, καλολογικό στοιχείο. Κενό πραγματικό, που το ψηλαφούμε με μάτια κλειστά, εμφανίζεται κάθε φορά που κάποιος αναλαμβάνει δημόσια να ψέξει, να νουθετήσει, να αντιδράσει, να διαμαρτυρηθεί (κατά κανόνα προς ίδιον όφελος).
Γιατί ο Μάνος Χατζιδάκις είχε τον τρόπο του να λέει ότι «η Τέχνη της πολιτικής είναι Τέχνη του δεκανέα και του επιλοχία», να υπερασπίζεται «τα ζωντανά κύτταρα που αντιδρούν άτεχνα, ανοργάνωτα, ίσως με αφέλεια, σ' αυτήν την οργανωμένη κρατική ασκήμια», αυτούς τους «ολίγους, διακόσιους, χίλιους, εκατό, που προσπαθούν να ζήσουν, τουλάχιστον εκείνοι μόνοι, έτσι όπως τ' ορίζει η φύση τους και όχι η κερδισμένη διά παγκοσμίου πολέμου επίσημη δουλεία». Γιατί ο Μάνος Χατζιδάκις θυμόταν και εννοούσε να θυμίζει. Να ενοχλεί τους συμβιβασμένους, να επιτίθεται στους «πλαστογράφους», να καγχάζει με τον «ασαφή και ερμαφρόδιτο ελληνικό σοσιαλισμό», να ξεβολεύει «τα τρωκτικά του τόπου μας», να αντιλαμβάνεται τη «ρύπανση ψυχής» πολύ πριν το φαινόμενο πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Ο Μάνος Χατζιδάκις αηδίαζε δημόσια. Οχι κατ' ιδίαν, ανάμεσα σε οικείους, φίλους και συνοδοιπόρους. Ούτε καταδίκαζε την εξουσία ελπίζοντας να εισπράξει τα οφειλόμενα. Ζούσε ολόψυχα μύθους και επαναστάσεις. Ηταν αληθινός, στιβαρός και παιγνιώδης.
Πώς θα ηχούσε σήμερα η φωνή του από το Γ΄ Πρόγραμμα; Ποιος θα ήταν ο ρόλος του σε αυτόν τον διαρκή βόμβο, τη σαρωτική ταχύτητα, το έλλειμμα σοβαρότητας και υπευθυνότητας, την έκρηξη τερατολογίας και ανευθυνότητας; Αντέχουμε να είμαστε επιβάτες στο «μεθυσμένο καράβι»; Πόσο μας ακολουθεί η «μυθολογία» ή είμαστε διατεθειμένοι να «πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι»;
Δεν μπορώ να απαντήσω νηφάλια χωρίς τον κίνδυνο να συναισθηματολογήσω ανέξοδα ή να συνθηματολογήσω με ευκολία. Μπορούμε να εντοπίσουμε την απουσία μέσα μας, αλλά δεν είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε την παρουσία στον σημερινό δημόσιο βίο. Θα καταφεύγαμε σε κοινοτοπίες, αγνοώντας ότι όλοι οι κίνδυνοι είναι ανοικτοί και όλες οι υποθέσεις μπορούν να βρουν πολέμιους και υποστηρικτές. Ο μετά θάνατον «διάλογος» είναι ανέφικτος.
Ναι, ο Μάνος Χατζιδάκις μας λείπει. Στον καθένα προσωπικά, για τους ίδιους ή άλλους λόγους, από τις ίδιες ή άλλες αιτίες. «Αν ήταν τώρα εδώ, ανάμεσά μας», μονολογούμε και δίνουμε τη διάσταση που θέλουμε σε αυτήν τη φανταστική «συνύπαρξη». Χωρίς να υπολογίζουμε τον χρόνο, τη φθορά, την κόπωση, την επανάληψη.
Σημασία όμως έχει ότι τον επικαλούμαστε. Οτι τον αναζητούμε με το βλέμμα, τη σκέψη, την ακοή. Οτι θα θέλαμε κάποιον που να του μοιάζει, να έχει το σθένος, την ακεραιότητα, την έγνοια και την ευαισθησία του. Να μην ηθικολογεί εμπύρετος, αλλά να απευθύνεται με οργανωμένο θυμό, θάρρος και γνώση. Ολα μαζί στο ίδιο σώμα, στον ίδιο άνθρωπο.
Σήμερα, 14 χρόνια μετά, ας κάνουμε ένα άσκοπο πείραμα. Ας μπούμε στο μεθυσμένο καράβι. Να δούμε «ποια σπίθα σώθηκε κι ανάβει». Εις μνήμην.


(Το παραπάνω κείμενο της Μαρίας Κατσουνάκη δημοσιεύεται σήμερα στην "Καθημερινή της Κυριακής")

Δεν υπάρχουν σχόλια: