Είκοσι χρόνια στο… «Απέναντι μπαλκόνι»

Φέτος συμπληρώνονται είκοσι χρόνια από την κυκλοφορία ενός δίσκου που άφησε έκτοτε βαθύ το αποτύπωμά του όχι μόνο στην ελληνική δισκογραφική παραγωγή, αλλά εντός μας κυρίως. Μιλάω για το «Το απέναντι μπαλκόνι» της Ελένης Βιτάλη, με δέκα τραγούδια γραμμένα και ερμηνευμένα από την ίδια:
«Οι μοναχικές γιαγιάδες», «Εγώ τραγούδαγα», «Η κιβωτός», «Κάθε σπίτι οχυρό», «Πιο πολύ για μένα», «Περπατούσα αφηρημένη», «Εγγόνα», «Ένα χειμωνιάτικο πρωί», «Νυχτώνει», «Τι με κοιτάζετε».
Η Βιτάλη τραγουδοποιός; Θεωρητικά ναι, θα μπορούσε να ειπωθεί κι έτσι, αλλά εδώ έχουμε να κάνουμε με κάτι περισσότερο από ένα τρέχον δισκογραφικό «προϊόν». Μπορεί η ίδια να είπε αργότερα ότι δε θεωρεί πως έκανε κάτι σπουδαίο κι ότι έγραψε τα συγκεκριμένα τραγούδια επειδή ήθελε να κάνει εντύπωση στον άντρα της, κρίνοντας όμως εκ του αποτελέσματος έχουμε να κάνουμε με μια κατάθεση ψυχής. Μια λαϊκή τραγουδίστρια απεκδύεται το ένδυμα της πίστας και μοιράζεται μαζί μας την αλήθεια της. Δεν ήταν αυτονόητο ούτε εύκολο. Ήταν, όμως, αληθινό, γήινο, είχε σάρκα και αίμα, δε χρειαζόταν μακιγιάζ και φτιασιδώματα για να αρέσει. Από κει και πέρα κύλησε πολύ νερό στ’ αυλάκι του χρόνου, μεγαλώσαμε εμείς, μεγάλωσε και η Βιτάλη, «χάθηκε» για λίγο, ξανάρθε ευτυχώς, αλλά το «Μπαλκόνι» παραμένει σημείο αναφοράς στη γεωγραφία του ελληνικού τραγουδιού. Στο εσώφυλλο του δίσκου υπήρχε ένθετο ένα κείμενο της Ελένης Βιτάλη, που θέλω να το μοιραστούμε κι από δω:
«Γεννήθηκα σε κοπάδι από λύκους. Ήταν, με θυμάμαι, σοφοί οι λύκοι, σκληροί, αμείλικτοι και με μάθανε να σκοτώνω χορτοφάγα. Έτσι έπρεπε, για να ζήσω. Τώρα περνάω τη ζωή μου ανάμεσα σε ισορροπημένους ανθρώπους. Είμαι τόσο ανισόρροπη. Ψάχνω το κοπάδι μου, τον γερόλυκο πατέρα μου, την αμείλικτη απολυτότητά του και τη βιασύνη του να φάει το φαΐ μου. Πάει το κοπάδι, πάνε οι ήχοι του Ταμ Ταμ, οι καυγάδες, οι φωτιές, τα γλέντια, τα κρασοπότια. Πάνε τα ερωτικά επιδεικτικά παιχνίδια του αρχηγού.
Γιατί σκοτώσανε τους λύκους;
Γιατί με υιοθέτησε η οικογένεια των ανθρώπων; Κι ήμουνα παιδί, τόσο παιδί, ίσα να συμπαθήσω τους ανθρώπους και να ξεχάσω για λίγο τους νόμους του κοπαδιού μου…».
Θα ήταν σημαντική παράλειψη, αν δεν αναφέραμε ότι τις ενορχηστρώσεις στα τραγούδια του δίσκου επιμελήθηκε ο Γιάννης Σπάθας, σπουδαίος κιθαρίστας με ιστορία, αλλά και συνθέτης με μια παρουσία που μόνο αδιάφορη δεν τη λες. Χωρίς την καθοριστική συμβολή του Σπάθα, «Το απέναντι μπαλκόνι» θα ήταν κάτι άλλο και σίγουρα η φλέβα των τραγουδιών της Βιτάλη θα «χτυπούσε» αλλιώς.
Να πως θυμάται ο ίδιος τη συνεργασία τους: «Η Ελένη μου είχε φέρει 25-30 τραγούδια και μου είχε ζητήσει να τα παίξω με την ηλεκτρική κιθάρα. Επέλεξα αυτά που πίστευα ότι μπορούν να ενορχηστρωθούν με τέτοια τρόπο και προχωρήσαμε. Τα τραγούδια λοιπόν είχαν μια δύναμη αλλά και μια τραγικότητα, ήταν αληθινά. Θυμάμαι ακόμα πως είχαμε πρόβλημα ποιο από τα πέντε κανάλια θα ηχογραφούσαμε με τη φωνή της να επιλέξουμε, αφού όλα ήταν εξίσου καλά. Είναι πραγματικά από τους δίσκους που αγάπησα στη ζωή μου» (περιοδικό «Δίφωνο», Μάιος 2008).
Ο Γιάννης Σπάθας συναντήθηκε δισκογραφικά με την Ελένη Βιτάλη και πριν από ένα χρόνο, όταν κλήθηκε να ενορχηστρώσει -μαζί με το Μανώλη Ανδρουλιδάκη- δώδεκα τραγούδια της στο δίσκο «επτά… και να προσέχεις». Στη νέα της απόπειρα να εκτεθεί ξανά, για τρίτη φορά ως δημιουργός, μετά «Το απέναντι μπαλκόνι» και το δίσκο του ‘94 «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γούλφ».
Ενδιάμεσα, βέβαια, η Βιτάλη ηχογράφησε και τα τραγούδια του Σπάθα «Η μπλούζα» και «Τρόμαξα» (ντουέτο με το Λαυρέντη Μαχαιρίτσα), αμφότερα σε στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου, στο άλμπουμ του 2002 «Οπωσδήποτε παράθυρο».
Στα είκοσι χρόνια που πέρασαν, απ’ όταν κυκλοφόρησε «Το απέναντι μπαλόνι», κάποια από τα τραγούδια του δίσκου γνώρισαν και δεύτερες εκτελέσεις, αδιάφορες εν τέλει και «αδύναμες» συγκρινόμενες με τον καταλυτικό τρόπο της πρώτης διδάξασας. Πολλά ηχογραφήθηκαν live από την Ελένη Βιτάλη τόσο στο «Προσκήνιο» του 2000 όσο και στο φετινό «Ζωντανό κύτταρο»…

Υ. γ.
Το δίσκο τον αφιερώνω στη μνήμη της λατρευτής μου Μαρίας Ιορδανίδου. Γιατί εκείνο έτσι είναι.
Ε. Β.